SIMPTOMI NARKOLEPSIJE
Osnovne odlike pospanosti u narkolepsiji su neizdrživi napadi sna koji se događaju skoro svakog dana (najmanje 3 puta nedeljno) tokom najmanje tri meseca. Narkolepsija najčešće dovodi do katapleksije, koja se obično manisfestuje kao kratke epizode (reč je o sekundima ili minutima) iznenadne mišićne slabosti kojoj prethode nagle emocionalne reakcije, najčešće smeh ili zbijanje šala. Mogu biti pogođeni mišići vrata, vilice, ruku, nogu ili čitavog tela koji dovode do pognutosti glave, opuštanja donje čeljusti ili potpunim kolapsom. Tokom katapleksije pojedinci su budni i svesni.
Narkolepsija-katalepsija pogađa od 0,02% do 0,04% ukupne populacije u većini zemalja. Narkolepsija pogađa oba pola, sa blagom prednošću u muškaraca. U 90% slučajeva, prvi simptom koji se manifestuje je pospanost ili produženo spavanje, praćeno katalepsijom ( tokom 1 godine u 50% slučajeva, u periodu od 3 godine 85% slučajeva).
Najčešće se prvobitno javlja kod dece i adoslescenata/mladih ljudi, dok retko pogađa zrelo doba. Uglavnom se uočavaju dva vrhunca javljanja, u periodu od 15 do 25 godina i od 30-35 godina. Može se javiti iznenada (akutno) ili biti progresivna (tokom godina). Najozbiljnija je kada se iznenada javi kod dece. Radi ilustracije, paraliza u snu se obično razvija tokom puberteta kod dece kojoj se prvi put javila još u predpubertetu. Od 2009 godine, kliničari su uočili veću stopu naglog (akutnog) javljanja kod mlađe dece koja su gojazna i sklona preranom pubertetu. Kod adoslescenata se javljanje teže identifikuje. Javljanje kod odraslih je često nejasno jer mnogi često iznesu kako od rođenja osećaju preteranu pospanost. Jednom kada se pojavi poremećaj, javlja se stalno i traje čitavog života.
Pospanost, lucidno sanjanje i preterani pokreti tokom REM faze sna rani su simptomi. Preterano spavanje se razvija rapidno do trenutka kada više nismo u stanju da ostanemo budni, što indikuje njen progres. Kod dece ili pojedinaca se 6 meseci od javljanja pojavljuju spontane grimase lica ili epizode otvaranja donje vilice sa plaženjem jezika (često prethodi kasnijem razvitku katapleksije). Pogoršanje simptoma ukazuje na nedostatak usaglašenosti sa lekovima ili na razvitak konkurentnog poremećaja sna, naročito slip apneje. Pojedine terapije lekovima mogu pomoć dok druge mogui i dovesti do nestanka katapleksije.
Specifični simptomi opisani u DSM-5 zahtevaju i prisustvo ponavljajućih epizoda nezadržive potrebe za snom, tonjenja u san ili dremanja koji se događaju u okviru istog dana (triput nedeljno tokom prethodna tri meseca) (Kriterijumi A) PLUS najmanje jedan od sledećih simptoma (Kriterijum B):
- Katapleksija (kratke epizode iznenadne mišićne slabosti, najčešće u vezi sa snažnim emocijama)
- Nedostatak hipokretina, izmerenog korišćenjem cerebrospinalne tečnosti
- Rezultati uobičajenog istraživanja sna (celonoćna polisomnografija sna) koje izvodi medicinsko osoblje pokazuju prekomernu latenciju REM faze sna (npr. ≤ 15 min). Ovo se manifestuje kao ponavljano upadanje elemenata REM faze sna u periodu između sna i budnog stanja, što pokazuju ili hipnopombične ili hipnagogične halucinacije ili paraliza u snu na početku i s kraja epizoda sna.
- Ozbiljnost poremećaja zavisi od učestalosti katapleksije ili reakcije na terapiju lekovima. Blaga narkolepsija pokazuje retku katapleksiju (manje od jednog puta nedeljno), potrebu za dremkom samo jedanput ili dvaput dnevno i ne toliko nemiran san u toku noći; kod umerene se katapleksija javlja jednom dnevno ili na svakih nekoliko dana, nemiran san u toku noći i potrebu za više dremki u toku dana; a kod ozbiljne katapleksija napada više puta dnevno, otporna je na lekove, pospanost je gotovo stalna,a san je u toku noći nemiran (npr. trzanja, insomnia i lucidan san).
