Prateći različite sadržaje: filmove, serije i literaturu, kao i društvene mreže sigurno ste čuli za osobe koje izmišljaju tj. umišljaju da imaju određne probleme sa zdravljem (telesnim ili psihičkim) ne bi li dobili pažnju za kojom žude i za koju se osećaju uskraćeno. Takve osobe pate od jednog ne tako čestog, ali specifičnog psihičkog oboljenja koje se naziva umišljeni poremećaj. Umišljeni poremećaj je mentalni zdravstveni problem koji podrazumeva postojanje barem jedne epizode izmišljenog fizičkog ili psihičkog simptoma tj. bolesti. Treba praviti razliku u odnosu na simuliranje bolesti sa određenim ciljem kao što je npr. izbegavanje odlaska u školu ili odlaska na posao, ili izbegavanje određene odgovornosti za neke postupke kroz svesno simuliranje simptoma nekih oboljenja.
Umišljeni poremećaj – opšte karakteristike
Umišljeni poremećaj je sindrom kod koga se simptomi i znaci bolesti svesno i namerno preuveličavaju i izazivaju, bez spoljašnjeg uticaja kao pokretača za takvo ponašanje. Cilj je izazivanje pažnje, sažaljenja i brige od strane okruženja pogotovu zdravstvenih radnika. Osobe sa umišljenim poremećajem nemaju direktnu i praktičnu korist od ovakvog ponašanja. Ponašanje može ići i u pravcu svesnog samopovređivanja u cilju izazivanja uverljivih simptoma i znakova. Dijagnostički i statistički priručnik za mentalna oboljenja (DSM- V) pravi distinkciju izmedju dva tipa ovog poremećaja onog gde osoba izmišlja sopstvene psihičke ili fizičke simptome bolesti ili ih izmišlja za nekog drugog najčeće su u pitanju roditelji, deca, partner ili kućni ljubimac.
Kod koga se javlja umišljeni poremećaj i mogući uzroci
Umišljeni poremećaj je češći kod žena starosti 20-40 godina i više je vezan za telesne simptome bolesti. Dok je kod muškaraca prema nekim podacima čest takozvani Minhauzenov sindrom. On potpada pod umišljeni poremećaj ali je hroničnog toka i vezan samo za fizičke simptome. Ime je dobio po nemačkom baronu Fridrihu Minhauzenu (1720-1797) koji je izmišljao neverovatne priče po povratku iz rata protiv Turaka. Karakteristično za osobe sa ovim poremećajem je dobro poznavanje medicinske terminologije, neki su i sami medicinski radnici. Umišljeni poremećaj je teško dijagnostifikovati jer te osobe često menjaju lekara i zdravstvene ustanove i često menjaju simptome. Nekonzistentni su podaci o uzrocima umišljenog poremećaja, u literaturi se pominju rana trauma (psihičko, fizičko i seksualno zlostavljanje). Takođe i teška bolest ukućana, gubitak voljene osobe, problemi sa identitetom, učestalo i dugo bolničko lečenje. Određeni dokazi ukazuju i disfunkcionalnost specifičnih regija mozga. Umišljeni poremećaj može biti udružen i sa drugim stanjima kao što su zloupotreba supstanci, depresija i poremećaj ličnosti.
Umišljeni poremećaj – psihološki aspekt
Sa psihološkog aspekta briga koju dobijaju od zdravstvenih radnika i sistema se prema nekim podacima tumači kao beg od traumatske porodične situacije, hladnih i odbojnih ukućana, najčešće roditelja. Ono što je zanimljivo da osobe koje umišljaju bolest mogu imati nekog u svom okruženju koja zaista pati od određnog stanja. Način da se sa tom bolesnom osobom identifikuju i zbliže je simulacija tih istih simptoma i znakova.
Simptomi i znaci umišljenog poremećaja
- Svi delovi tela tj. organi podjednako targetirani
- Koja će bolest i simptom biti prezentovani zavisi od mašte pacijenta i potkovanosti medicinskim znanjem
- Dobro poznaju simptome bolesti tako da mogu da zavaraju lakare
- Često menjaju lekare, ustanove, gradove pa i države gde se leče
- Kada dijagnostičke procedure ne ukazuju na bolest okrivljuju doktore za nestručnost
- Glume simptome, prenaglašavaju minorne simptome
- Objašnjenja kako je došlo do određenog ozleđivanja je često ekstravagantno i dramatično
- Sami izazivaju simptome koji mogu da budu i životno ugrožavajući i/ili lažiraju laboratorijske nalaze i dijagnostičke procedure
- Izazivaju stvarne simptome na razne načine: nedopuštaju ranama da zarastu, namerno inficiraju povrede, izlažu se alergenima na koje su alergični. Ubrizgavaju razne toksine, izazivaju dijareju i povraćanje raznim supstancama
- Najčešći umišljeni simptomi su stomačni bol, groznica, vrtoglavica, povraćanje, opšta ili jednostrana slabost, hroničan bol u leđima, zamućenje vida, depresija, halucinacije
- Osobe sa ovim poremećajem namerno stvaraju ili izmišljaju simptome bolesti kod osoba o kojima se brinu
- Ove osobe se teško odupiru ovom ponašanju iako to ponekad i žele
Da li se umišljeni poremećaj može izlečiti?
Umišljeni poremećaj predstavlja veliki i težak izazov za lečenje. Čak i kada se posumnja na ovo oboljenje uvek se mora isključiti rana faza neke zaista postojeće bolesti koja još nije mogla da se dijagnostikuje. Standardan terapijski pristup ne postoji, ono što je važno je rano utvrđivanje ovog stanja. Potrebno je sprečiti zloupotrebu raznih nepotrebnih i potencijalno agresivnih dijagnostičkih procedura koje mogu i da naškode pacijentu.
Pristup ovim osobama treba biti empatičan i nekritizerski jer se radi o autentičnom psihičkom poremećaju, a ne simulaciji i lažiranju zarad konkretnog cilja. Ideja je da se prodre u dubinski smisao ovakvog ponašanja uz pružanje sigurnosti i podrške kroz multidisciplinarni pristup lekara raznih specijalnosti, psihologa i psihoterapeuta. Iako se ove osobe mogu etiketirati kao lažovi i varalice, autentično razumevanje i strpljenje u pristupu sa ovim osobama je od velikog značaja, potrebno je pomoći a ne osuditi osobu sa ovim tipom psihičkog problema.
